In Nederland bestaan steeds meer twijfels over de duurzaamheid van houtpellets die in kolencentrales worden verbrand. Onlangs werd in de Eerste Kamer een motie aangenomen voor een verbod op deze praktijk. In het bestaande overheidsbeleid is reeds vastgelegd dat hier geen nieuwe subsidies voor worden vergeven, maar de komende jaren zal nog wel van de reeds vergeven subsidies gebruik worden gemaakt. Daarnaast zal het aantal biomassacentrales de komende jaren naar verwachting toenemen.
Volgens minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat is het gebruik van biomassa noodzakelijk en duurzaam, mits het onder de juiste omstandigheden wordt geproduceerd. Zo moeten de bossen duurzaam worden beheerd en moet er hoofdzakelijk gebruik worden gemaakt van resthout. Sommigen, waaronder hoogleraar ecologie Louise Vet, vragen zich echter af of dit in de praktijk ook gebeurt. FD-journalist Bert van Dijk ging naar de VS, een belangrijke exporteur van houtpellets, om ter plaatse de situatie te bekijken.
Houtindustrie in de VS
Ongeveer 85% van de grond in de VS is privaat bezit, waaronder veel bossen. De bos-eigenaren kunnen ervoor kiezen (een deel van) hun hout te verkopen aan verschillende afnemers, bijvoorbeeld pelletfabrieken. Enviva, dat jaarlijks ongeveer 3 miljoen ton houtpellets aan Europese en Aziatische landen verkoopt, is zo’n afnemer. De komende vijf jaar gaat het ook houtpellets leveren aan RWE, dat in Nederland twee kolencentrales bezit.
Volgens Enviva is 20% van het hout dat zij gebruiken resthout afkomstig van houtzagerijen. Het overige hout bestaat uit aflopende boomtoppen, rottend hout vervormde stronken of andere soorten hout dat niet geschikt is voor een andere vorm van verwerking. Tot slot worden soms als onderdeel van bosbeheer gehele bomen gerooid, waarvan een deel ook bij Enviva terecht kan komen. Volgens Enviva is slechts 3% van al het gekapte hout in de zuidoostelijke VS voor de pelletindustrie bestemd, het overige hout wordt allemaal voor andere doeleinden gebruikt.
De hoeveelheid bomen zou in de bossen waar het hout van Enviva vandaan komt in de afgelopen tien jaar met 20% zijn toegenomen. Verder is van ieder boomstam openbaar te zien waar deze vandaag is gekomen, via een soort track-and-trace systeem.
Van Dijk ging ook langs bij een houtproducent, daar werd hem een vlakte getoond waarop nog veel houtresten lagen. Hier worden nieuwe bomen aangeplant en de achtergebleven houtresten bevorderen de groei van nieuwe planten en bomen.
Subsidies wakkeren vraag aan
Bij Enviva, waar iedere negen minuten een vrachtwagen vol houtpellets naar de haven vertrekt, viel Van Dijk echter ook de grote hoeveelheid volledige boomstammen op. Dit kon hij niet nader bekijken wegens de veiligheid.
Tegenstanders stellen dat er weldegelijk veel volledige bomen worden gekapt, uitsluitend voor de productie van houtpellets. Ecologe De Vet, die meeschreef aan een spraakmakend opiniestuk van verschillende EASAC-wetenschappers, stelt dat er nu reeds te weinig resthout is om aan de door subsidies gevoede vraag te voldoen. Finland, dat voor het grootste gedeelte uit bos bestaat, moet reeds aanvullende biomassa importeren voor de eigen energieproductie. Het zou leiden tot aanvullende houtkap in onder meer Azië.
Om dubbele telling te voorkomen wordt voor iedere gekapte boom de CO2-uitstoot meteen geteld, waarna dit bij bijvoorbeeld verbranding niet meer hoeft. Maar omdat landen als de VS en China het minder nauw nemen met de internationale afspraken voor het tegengaan van broeikasgassen, vreest De Vet dat het toezicht op bossen in die landen ook tekort schiet.
Imago verslechtert, feiten blijven uit
Biomassa vormde in 2018 de voornaamste bron voor duurzame energieopwekking. Ook in de toekomst wordt een voorname rol voorzien voor biomassa als vervanger van fossiele brandstoffen. De CO2 die door biomassa wordt uitgestoten wordt namelijk door nieuwe bomen weer opgenomen. Het meest sprekende voorbeeld hiervan in de praktijk is het vallen van de herfstbladeren. Bij elkaar zorgen deze bladeren voor een uitstoot van twee keer de jaarlijkse menselijke CO2-uitstoot. Maar door de aangroei van nieuwe bladeren in de lente, wordt in het voorjaar weer dezelfde hoeveelheid weer aan de atmosfeer onttrokken.
Voorwaarde is wel dat de hoeveelheid bos op hetzelfde peil blijft. Juist ook op dit punt is nog veel onduidelijkheid. De eisen en voorwaarden liggen er, maar of hier in de praktijk aan wordt voldaan wordt door sommigen in twijfel getrokken. Dit leidt er mede toe dat biomassa voor energietoepassingen lijdt onder een sterk verslechterd imago.
Dit verslechterde imago zal op termijn mogelijk leiden tot minder investeringen in het gebruik van biomassa. Eerder al besloot Vattenfall na kritiek haar activiteiten op dit gebied in Nederland terug te schroeven. De kolencentrales die de komende jaren biomassa bijstoken, zullen hier waarschijnlijk ook mee stoppen wanneer de subsidies ophouden. Zelfs als nieuwe wetgeving er mogelijk voor zorgt dat zij geen kolen meer mogen verstoken.